WIELKI TYDZIEŃ
- Szczegóły
- Opublikowano: poniedziałek, 02, kwiecień 2012 10:50
Niedziela Palmowa
Ta niedziela rozpoczyna Wielki Tydzień, najważniejszy czas w liturgii Kościoła. Kiedy przegląda się starożytne i średniowieczne księgi liturgiczne natrafia się na wielość określeń niedzieli, która poprzedzała uroczystość Zmartwychwstania Pańskiego.
Niezwykle bogata lista nazw tej niedzieli nawiązuje do dwóch tematów: historycznego, czyli wjazdu Jezusa do Jerozolimy na kilka dni przed Jego śmiercią oraz duszpasterskiego, czyli przygotowania katechumenów (kandydaci do chrztu pobierający nauki z katechizmu) do przyjęcia chrztu podczas Wigilii Paschalnej.
Księgi liturgiczne z IX wieku pokazują, że Niedziela Palmowa była sprawowana według następującego porządku: a/początek poza miastem, gdzie czytano Księgę Wyjścia, rozdziały 15 i 16 oraz ewangelię według świętego Mateusza, rozdział 21. Potem kapłan wygłaszał homilię i błogosławił palmy. Potem ruszała procesja. Zatrzymywano się przy krzyżu (dla zrozumienia tej liturgii trzeba byłoby poznać topografię średniowiecznych, chrześcijańskich miast), gdzie śpiewano hymn Gloria laus. Następnie wchodzono do miasta i do kościoła. Rozpoczynała się msza święta, podczas której odczytywano pasję według świętego Mateusza.
Po reformie liturgicznej Soboru Watykańskiego II Niedziela Palmowa może mieć trzy różne formy procesji: a/albo wyrusza się z kościoła poza miastem lub z innego miejsca do kościoła głównego; b/ albo procesja ma miejsce wewnątrz kościoła; c/ albo rezygnuje się z właściwej procesji i msza rozpoczyna się jak podczas każdej celebracji.
Wielki Czwartek
Z zachowanych dokumentów wiemy, że w IV i V wieku w Jerozolimie tego dnia sprawowano dwie msze święte. Pierwsza, sprawowana przed południem zamykała okres Wielkiego Postu. Druga – sprawowana w kościele na Golgocie upamiętniała ustanowienie eucharystii. Podobnie rzecz miała się w Afryce Północnej za czasów świętego Augustyna.
We współczesnej celebracji mszy świętej wieczornej Wielkiego Czwartku na szczególną uwagę zasługują następujące chwile: a/ mandatum (z języka łacińskiego: przykazanie), czyli obrzęd umycia nóg. Ciekawe, że przed reformą liturgiczną 1955 roku ten ryt był zarezerwowany był dla biskupów i opatów. Dzisiaj zaleca się go w każdej parafii; b/ przeniesienie Najświętszego Sakramentu do kaplicy adoracji, którą wcześniej nazywano ciemnicą); c/ na zakończenie wielkoczwartkowej liturgii odsłania się ołtarz; d/ w związku z tym, że Najświętszy Sakrament zostaje przeniesiony do kaplicy adoracji zostaje wygaszona wieczna lampka; e/ w liturgii Wieczerzy Pańskiej Wielkiego Czwartku śpiewa się radosne Gloria (Chwała na wysokości). Po nim nie używa się już dzwonów, dzwonków i organów (i tak do uroczystej Wigilii Paschalnej). Stosuje się za to drewniane instrumenty – kołatki. Niektórzy widzą w tym swoisty post uszu, podobnie jak w odniesieniu do zasłaniania obrazów w Wielki Poście widziano post oczu.
Wielki Piątek
Początkiem wielkopiątkowej celebracji jest prostracja kapłana - głównego celebransa. Przychodząc do ołtarza kapłan nie klęka. On kładzie się krzyżem przed obnażonym ołtarzem! W tym geście – jedynym w całym roku liturgicznym – wyraża się kondycję człowieka, trudy Kościoła, ale przede wszystkim charakter Wielkiego Piątku. Po geście prostracji rozpoczyna się liturgia słowa, podczas której proklamuje się w sposób uroczysty i podniosły opis męki według świętego Jana. Następnie odmawia się, nie mniej uroczystą, modlitwę wiernych, w której największe emocje budziło wezwanie „za perfidnych Żydów”. To sformułowanie zostało usunięte decyzją papieża błogosławionego Jana XXIII i w obecnej formule modlitwy wiernych modlimy się za Żydów. Kolejnymi elementami wielkopiątkowej celebry są adoracja krzyża, komunia święta i procesja do Grobu Pańskiego – pamiątka pogrzebu Jezusa.
Całość liturgii sprawowana jest w szatach koloru czerwonego, który nie tyle symbolizuje męczeństwo ile królewską purpurę – znak dostojeństwa i najwyższej godności. Liturgia Wielkiego Piątku zdominowana jest przez teologię ewangelii według świętego Jana.
Wielka Sobota
Jedyny dzień w roku, w którym nie sprawuje się eucharystii a liturgia Kościoła ogranicza się jedynie do liturgii godzin. Bardzo często mówi się, że Wielka Sobota to dzień milczenia Kościoła – Oblubienicy, bo Oblubieniec – Jezus Chrystus milczy, złożony w grobie.
Kościoły Wschodnie tego dnia wspominają zstąpienie Jezusa Chrystusa do otchłani (inaczej: do piekieł), wybawienia Adama i wszystkich zmarłych oczekujących Zbawiciela.
W Polsce wierni odwiedzają groby Pańskie. Odbywa się także błogosławienie pokarmów spożywanych podczas wielkanocnego śniadania.
Ks. Adam Błyszcz